Yaşamımız boyunca sürekli kararlar veriyoruz. Bunlardan birçoğu rutin ya da sıradan adeta refleks halini almış olabildiği gibi bazı kararlar var ki üniversite, meslek, kariyer ya da eş seçimi gibi hayatımızın kırılma noktalarını oluşturabilmektedir. Yerinde ve uygun verdiğimiz kararlar yaşamımızda olumlu değişimlere neden olurken, hatalı verdiğimiz kararlarda hayatımızı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Genel olarak, karar vermeyi bir ihtiyaç durumunda bu ihtiyacı karşılamak amacıyla mevcut seçeneklerden duruma en uygun olanın tercih edilmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Psikolojik yönüyle ise bir düşünce ve muhakeme sonucunda bir karar veriyoruz. Burada işin içine zihnimiz, duygularımız gibi iç faktörlerin yanı sıra büyüdüğümüz ortam, bulunduğumuz çevre gibi dış faktörler de girmektedir. Her kararımız bir hareketle sonuçlansın ya da sonuçlanmasın nihai bir seçimi ortaya koymaktadır.
Düşüncelerimizin, duygularımızın ve sezgilerimizin dahil olduğu karar verme sürecinin çoğu zaman farkında olmuyoruz. Ancak sürece dair farkındalığımızı arttırırsak daha iyi kararlar verebiliriz. İyi kavramı kuşkusuz kişiye göre, yere göre, zamana göre, konuya göre değişebilir. Kararlarımızın kalitesi, bizleri hedefimize ne denli ulaştırdığına başka bir deyişle sonuçlarından ne kadar tatmin olduğumuza bağlıdır. Kararın iyiliğini belirleyen faktörleri ise; etkinliği, verimliliği, uygulanabilirliği, zamanlama ve öngörüm olarak sıralayabiliriz.
Etkinlik
Bu kararım hedefime ulaşmamı ne ölçüde sağlıyor?
Kararımızın etkinliği, hedeflediğimiz sonuçlara ulaşmasına bağlıdır. Bu nedenle, verdiğimiz karar söz konusu olaya çözüm getirebilmeli ve mümkünse sorunun karşımıza tekrar gelmesini engelleyecek nitelikte olmalıdır.
Verimlilik
Bu kararıma istinaden ödediğim bedel ile elde edeceğim fayda arasında nasıl bir ilişki var?
Verdiğimiz her bir kararın bir maliyeti, bir bedeli var ve bu da verimliliğini ifade eder. Gerek kararımızı verirken, gerekse uygulama aşamasında ödediğimiz bedelin, elde edeceğiz sonucun sağlayacağı faydadan fazla olmaması gerekir.
Öngörü
Kararıma ilişkin seçeneklerimin olası sonuçları neler olabilir?
Karar verme faaliyetimiz sırasında geleceğe dair tahminler yapıyoruz. Bu noktada, çeşitli seçenekler ve bunların istediğimiz ve istemediğimiz sonuçlarını karşılaştırabiliriz. Ancak hayatın devamlı bir akış halinde olduğunun ve söz konusu şartların er geç değişeceği farkındalığına sahip olmalıyız.
Zamanlama
Kararımı vermek için ne kadar zamanım var?
Kararımla ilgili olarak en uygun zamanlama nedir?
Kararımız ile ilgili zamanının iyi seçilmesi önemlidir. Aksiyon alabilmek için ihtiyaç duyduğumuz süreye sahipsek daha fazla bilgi toplama fırsatına da sahip olabiliriz. Kararımızı, gereken sürenin içinde alarak etkinliğini artırmamız mümkün olabilir.
Uygulama
Verdiğim karar ne kadar uygulanabilir?
Verdiğimiz kararların uygulanabilirliği de kararımızın iyiliğini ya da değerini arttırabilir veya azaltabilir. Bu nedenle verdiğimiz kararların gerçekçiliği ve mevcut şartlarımıza uygunluğu, kararımızın kabul edilebilirliğini dolayısıyla uygulanabilirliğini artıracaktır. Sonuçların bir bedeli olduğuna göre verdiğimiz kararın uygulanabilir olması zorunludur. Uygulamada aksaklıklar görebilir ve kararı yenileme gereği hissedebiliriz ancak karar veriliyorsa uygulanabilir olması ve uygulamaya alınması çok önemlidir. Uygulanabilirlik kriteri son derece gerçekçi olmayı gerektirir.
